Sa mga mambabasa ng Taliba ng Maralita

Mayo 31, 2020

Sa mga mambabasa ng Taliba ng Maralita,

Maraming salamat sa inyong pagtangkilik sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML).

Simula nang matagumpay na mailunsad ang Ikalimang Pambansang Kongreso ng KPML, nakapag-umpisa muli tayo ng paglalathala ng Taliba ng Maralita. Noong mag-umpisa ako sa KPML bilang staff noong taon 2001 hanggang Marso 2008, sa akin pinatrabaho ang paglalabas ng Taliba ng Maralita, kaya nakapaglathala tayo ng Taliba ng Maralita noon sa size na 8.5 x 11 o short bond paper bawat pahina, at walong pahina kada labas nito. Nalalathala ito noon ng isang beses kada tatlong buwan, apat na beses sa isang taon, may kulay ang unang pahina. Nang mawala na ako noong Marso 2008 bilang staff, at naging volunteer na lamang, di na nakagawa ng Taliba ng Maralita dahil na rin sa kakapusan ng badyet.

Subalit lumiit ito ngayon, bawat pahina ng Taliba ng Maralita ay kalahati na lang ng short bond paper. Kaya sa isang buong bond paper, ito'y titiklupin na sa gitna. Matapos ang 5th National Congress ng KPML noong Setyembre 16, 2018, at nahalal ang inyong lingkod bilang sekretaryo heneral ng KPML, inumpisahan muli natin ang Taliba ng Maralita, at ginawang isyu number 1 ang Oktubre-Nobyembre 2018 na labas nito. Mula Nobyembre 2018 hanggang Pebrero 2019 ay isang beses kada buwan ang labas nito. Subalit simula ng Marso 2019 hanggang sa kasalukuyan ay dalawang beses bawat buwan na ito nalalathala. Sa ngayon, nakapaglathala na tayo ng tatlumpu't tatlong isyu, at ang huling nalathala ay ito ngang Isyu 33, Mayo 16-31, 2020, at ang susunod ay Isyu 34, Hunyo 1-15, 2020.

Tulad ng karaniwang dyaryong nabibili sa news stand, ibinebenta sa halagang sampung piso (P10.00) ang Taliba ng Maralita, upang maibalik lang ang puhunan. Gayunman, dahil sa higit dalawang buwang kwarantina o lockdown dahil sa COVID-19, ibinahagi na natin sa lahat, na mababasa na ng libre, ang lahat ng isyu ng Taliba ng Maralita na nasa blog na https://talibangmaralita.blogspot.com.

Sa ngayon, naisipan kong gumawa ng ilang patakaran hinggil sa Taliba ng Maralita, at nais ko kayong magbigay ng mungkahi o puna, pagsusuri, o marahil ay mag-ambag ng sulatin, bilang aming mga mambabasa ng Taliba ng Maralita.

Draft Guidelines, o patakaran ng Taliba ng Maralita

- Dapat ipaalam sa Pambansang Lupong Tagapagpaganap (NEC) ang lalamanin ng bawat isyu ng Taliba ng Maralita

- Dalawang beses isang buwan ang labas ng Taliba ng Maralita, tuwing a-kinse at katapusan ng buwan

- Ito ay naglalaman ng dalawampung (20) pahina, sa isang 8.5 x 11 size bond paper, titiklupin kaya bawat pahina ay kalahati ng bond paper, nasa kalahating pulgada ang margin, at 1 pulgada ang gitna (para sa pagtiklop)

- Ang unang pahina ay headline, o tampok na pagkilos ng maralita, o anumang putok na isyu

- Ang ikalawang pahina ay hinggil sa batas at karapatan

- Ang ikatlong pahina ay Editoryal, at may maliit na kahon hinggil sa Taliba ng Maralita

- Ang ikaapat na pahina ay nakalaan sa sulatin ng pambansang pangulo ng KPML, subalit kung wala siyang sulatin, ang pahina 4 ay maglalaman ng pahayag ng KPML sa anumang putok na isyu

- Ang panggitnang pahina o spreadsheet, pahina 10-11, ay hinggil sa mga tampok na lathalain

- Ang pahina 12-13 ay hinggil sa Balita Maralita, at komiks na Mara at Lita

- Ang iba pang pahina, mula pahina 5-9, at 14-19, o labing-isang pahina, ay maglalaman ng iba pang sulatin, tulad ng pahayag ng KPML, mga saliksik, sanaysay, balita mula sa mga kapatid na organisasyon ng BMP, Sanlakas, PLM, ZOTO, Piglas-Maralita, atbp. 

- Paminsan-minsan ay may isang pahinang Bukrebyu at mga sanaysay at salin hinggil sa sosyalismo, o sosyalistang adhikain

- Ang pahina 20 o huling pahina ay panitikan, o mga tula, na siyang masasabing kolum ng sekretaryo heneral ng KPML, na isa ring makata

- Kung kulang ng artikulo, magsaliksik. O kaya naman, dapat may mga reserbang artikulo, salin, bukrebyu, awit na pangmasa, tungkol sa pampublikong pabahay, sulating teoretikal, na ilalagay pag wala nang iba pang pumasok na artikulo

- Tuwing ikalima at ikadalawampu ng buwan ay ilalabas ng sec gen ang plano para sa isyung malalathala sa a-kinse o sa katapusan ng buwan

- Tuwing ikasampu o ikadalawampu't lima ng buwan ang deadline ng mga artikulo

- Sa ika-12 at ika-27 ng buwan ay umpisa na ng layout

- Kung may artikulong ihahabol, dapat sa ika-12 o ika-27 ng buwan ay maihabol na. Kung hindi makahabol, ito'y sa susunod na isyu na ilalathala

- Kung kakayanin, makapaglathala tayo ng mga balita mula sa rehiyon ng KPML at mga kasaping pederasyon at lokal na organisasyon, na sana'y maiambag nila

- Ang mga pahayag o artikulo, hangga't kakayanin ay kunin sa kalahating pahina ng short bond paper, o mas maikli pa kung may litrato, dahil bawat pahina ng Taliba ay kalahati ng 8.5 x 11 na papel, ang font ay size 11, Calibri, Arial o Times New Roman; ito'y upang di mahirapan sa layout bawat pahina

- Sinusunod ng Taliba ng Maralita ang prinsipyo ng creative commons, na maaaring ilathala ang anumang artikulo basta sinabi mo kung saan ang source, kahit di na magpaalam upang ilathala sa Taliba, tulad ng mga press statement, polyeto, litrato, at balita ng mga organisasyon; dahil nais talaga nila itong ipalaganap, at isa lang ang Taliba ng Maralita sa magpapalaganap nito; "Creative Commons aspires to cultivate a commons in which people can feel free to reuse not only ideas, but also words, images, and music without asking permission — because permission has already been granted to everyone." (mula sa https://wiki.creativecommons.org/wiki/Legal_Concepts)

- Imbes na copyright, sinusunod ng Taliba ng Maralita ang copyleft, na ibig sabihin, "which seeks to support the building of a richer public domain by providing an alternative to the automatic "all rights reserved" copyright, and has been dubbed "some rights reserved" (mula sa Wikipedia). Katulad din lang ito ng pagsi-share natin ng anumang sulatin sa facebook upang mabasa ng iba.

- Kung pribadong sulatin ng mga indibidwal na nasa facebook, ito'y dapat munang ipaalam sa nagsulat na ilalathala ang kanyang artikulo; tulad ng pagpapaalam ng Taliba ng Maralita na ilathala ang mga sulatin ng pangulo ng KPML na nasa kanyang facebook

- Dapat eksaktong a-kinse at katapusan ng buwan ay tapos na, at nailathala na ang Taliba ng Maralita

- Dahil lahat ng isyu ng Taliba ng Maralita ay nasa blog na https://talibangmaralita.blogspot.com, maaari na natin itong i-share sa ating mga kamag-anak, kakilala at kaibigan, sa pamamagitan ng facebook upang mabasa ng mga kasapian, mga kapatid na organisasyon, mga kasama, at mga kapwa dukha, at kahit ng pamahalaan

Kung may maidadagdag kayo, mungkahi o puna, bilang mambabasa ng Taliba ng Maralita, kayo po ay inaanyayahang magbigay ng mga mungkahi.

Hindi ko alam, ngunit bilang manunulat, ang Taliba ng Maralita na lang ang tanging publikasyong aking sinusulatan. Kaya parang personal na krusada ko na ito bilang makata't manunulat. At matindi ang inilapat kong disiplina sa aking sarili upang patuloy na malathala ang pahayagang ito sa takdang panahon, walang patid. Mahirap kasi na naturingan kang manunulat nang wala ka namang pinagsusulatang anumang dyaryo o magasin.

Wala na ang mga pinagsulatan ko noong magasing Tambuli ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino (1996-1999 kung di ako nagkakamali), magasing Maypagasa ng Sanlakas (na nakadalawang isyu, 1998 at 1999), pahayagang Obrero ng BMP (na higit 40 isyu ang nalathala mula 2003 hanggang 2010), ang magasing Ang Masa ng Partido Lakas ng Masa (na nakapitong isyu noong 2012), ang nag-iisang isyu ng pahayagang Sosyalista ng PLM (bandang 2008 o 2009 kung di ako nagkakamali, lumabas ng SONA ni GMA), ang Siklab ng Super Federation (na naglathala ng ilang artikulo ko at tula). Sa totoo lang, kung may pahayagan ang MASO (Manggagawang Sosyalista) at PAGGAWA (Pagkakaisa ng Uring Manggagawa, magboboluntaryo rin ako, di lang sa pagsusulat, kundi sa layout at pamamahagi.

Kaya nais kong mag-iwan ng tulang medyo personal, ipagpaumanhin. Naiiyak lang ako dahil Taliba ng Maralita na lang ang napagsusulatan ko, dahil wala na ang iba. Kaya bigay todo na ako rito. Na kahit nitong panahong kwarantina ay patuloy ang paglalathala natin ng Taliba ng Maralita. Taos-pusong pasasalamat sa lahat ng mga kasama sa National Executive Committee ng KPML sa kanilang taospusong suporta. Pasensya na sa tula:

pinagbubutihan ko ang paggawa ng Taliba

ng Maralita't ito ang tanging naglalathala

ng aking kathang sanaysay, tula't iba pang akda

tanging dyaryong sinusulatan ko bilang makata

may Aklatang Obrerong naglalathala rin naman

ng mga tula ko sa aklat, aba'y kainaman

subalit bihira nang nagagawa pa ang ganyan

di tulad nitong Talibang talagang pahayagan

kinsenas at katapusan, dapat nalathala na

itong Taliba ng Maralita upang mabasa

ng madla ang mga nilalaman nito tuwina

balita, paninindigan, komiks, isyu't problema

Taliba ng Maralita'y dyaryo ng masa, ninyo

kaya suportahan natin ang pahayagang ito

ito lang ang tangi kong pinagsusulatang dyaryo

kung dito na ako mamamatay, payag na ako

Maraming salamat. Mabuhay kayo!

Greg Bituin Jr.

Tagapangasiwa ng Taliba ng Maralita

Sekretaryo Heneral, KPML

Inadobong lamang loob ng bangus

Inadobong lamang loob ng bangus

inadobo kong muli ang lamang loob ng bangus
dati'y pulutan lang, ngayon ay ulam ko nang lubos
inadobong bituka, apdo't atay, aba'y ayos
di isinama ang hasang, ang tiyan ko'y nag-utos

lamangloob ng bangus ay pampulutan lang noon
ngunit dahil sa kwarantina'y pang-ulam na ngayon
kadalasan nga, bituka'y kanilang tinatapon
inisip lang ng lasenggerong pulutanin iyon

kaya iba talaga ang panahong kwarantina
lalo na't COVID-19 sa mundo'y nananalasa
di na normal ang buhay, kaya mapapaisip ka
lalo sa pagkain, nang di magutom ang pamilya

sa kanila'y katawan ng bangus, iba ang akin
dagdag ang bituka ng bangus na aadobohin
ayaw man nila, sa akin ay nakabubusog din
salamat sa tanggero, ito'y natutunan ko rin

- gregbituinjr.
05.30.2020

Maraming tanong na namumutiktik sa isipan

Maraming tanong na namumutiktik sa isipan

ako'y nagmamakata sa panahong kwarantina
nakatingalang kinakatha'y mga alaala
paano ang dalitang patuloy na nagdurusa?
hinahanap ng tulad nila'y di pa rin makita

o ayaw talagang tingnan, nais na lang hayaan
sino nga ba ang dukhang sakbibi ng kahirapan
na wala namang kwenta sa tulad nilang mayaman
tingin kasi nila dukha'y pataygutom at mangmang

nakikita ko ang mga iyon at tinutula
sino nga ba iyang dukhang laging kinakawawa?
bakit nga ba may mayaman, bakit may maralita?
mayayaman ba'y bida't dukha'y laging lumuluha?

maraming tanong na namumutiktik sa isipan
bakit ba may mga iskwater sa sariling bayan?
kaya bilang makata'y pag-aralan ang lipunan
kongkretong pagsusuri sa kongkretong kalagayan

maraming tanong na dapat kong hanapan ng sagot
habang nasa lockdown at nananalasa ang salot
mabuting kumatha sa panahong nakababagot
na pinag-aralang mabuti't di lang pulos hugot

- gregbituinjr.
05.30.2020

Magtanim ka na lang ng kamote

may kasabihang "magtanim ka na lang ng kamote"
simpleng kawikaan ngunit kayraming sinasabi
lalo't nasa kwarantina, ito pala'y may silbi
upang may matatalbos ka rin, di pa naman huli

magtanim ka na lang ng kamote'y tukso sa tamad
biro sa mga batugang tila walang pag-unlad
tukso sa taong ang isip ay laging lumilipad
biro sa sinumang wala raw namang abilidad

ngunit ngayong may lockdown, malaki ang pakinabang
sa pagtatanim ng kamote pag wala kang ulam
ilaga mo ang talbos o ihalo sa sinigang
iluto ang bunga't tiyak gutom mo'y mapaparam

halina't magtanim ng kamote, kumilos tayo
para sa kinabukasan, di lang dahil sa tukso
ito nga'y isang kasabihang nagkakatotoo
nang may makain at di magutom ang pamilya mo

- gregbituinjr.

Sa Taliba ng Maralita na ako mamamatay

isang makata't manunulat akong naturingan

na dapat ay maraming dyaryong pinagsusulatan

subalit nagsusulat lang sa isang pahayagan

sa Taliba ng Maralita ng aming samahan

pasalamat ako sa Taliba ng Maralita

pagkat ako'y nakakapaglingkod sa mga dukha

Taliba ng Maralitang tanging naglalathala

sa ngayon ng mga sanaysay ko't nalikhang tula

dalawampung pahinang pahayagang dukha ito

kaya ang paggawa nito'y pinagbubutihan ko

pagkat tanging ito lang ang sinusulatang dyaryo

kada buwan ay dalawang beses ang labas nito

kung sina Lopez Jaena nga'y may La Solidaridad

sa kasaysayan pa'y may pahayagang La Libertad

ako'y sa Taliba ng Maralita naglalahad 

isyu't problema ng bayan ang dito'y nilalantad

sa lalamaning artikulo'y laging nagninilay

sinong susulat, sinong may akdang maibibigay

anong wastong linya't artikulong dapat ilagay

ito na ang pagsusulatan ko hanggang mamatay

salamat sa publikasyong ito ng mga dukha

at sa pagkakataong akda'y dito malathala

taos-pagpupugay sa Taliba ng Maralita

at sa mga mambabasa nitong di nagsasawa

- gregbituinjr.

* Ang Taliba ng Maralita ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML).

Tunay ngang matematika'y pandaigdigang wika

tunay ngang matematika'y pandaigdigang wika

ekwasyon ay unawa na sa maraming salita

sa wikang Ingles, Intsik, Hapon, Arabo, Kastila

maging ikaw ay taga-New York o taga-Maynila

ang Pythagorean theorem ay pare-pareho

at geometriya ni Euclid saanman sa mundo

sa anumang wika'y tiyak maisusulat ito

unawa ang plus, minus, multiply, ibang simbolo

ang ekwasyon ni Einstein hinggil ss relatibidad

ang Fermat's last theorem, matagal man, lutas agad

ang algoritmo, logaritmo't ibang abilidad

trigonometriya't calculus nga'y wikang nilantad

matematika'y gamitin natin sa makatwiran

at pangkomunikasyon sa iba't ibang larangan

gamitin din ito upang mabago ang lipunan

nang mawala ang pagsasamantala't kaapihan

- gregbituinjr.

Kung kamatayan ko ang mitsa ng kanyang pagbagsak

nagsusulat ako ng tulang sa masa'y may silbi
na sa kaapu-apuhan ay mapagmamalaki
na nakibaka rin sa kalagayang anong tindi
na tuso't gahaman sa tula ko inaatake

diktador man siya o bwitre, tatamaang lintik
pag nagpasya ang pluma ko'y di na patumpik-tumpik
pakikinggan sinumang api sa kanilang hibik
kuhila'y bibirahin sa gawang kahindik-hindik

kung kamatayan ko ang mitsa ng kanyang pagbagsak
dahil sa nilikhang tula laban sa mapangyurak
kung dahil sa kinatha ko, ako'y mapapahamak
tatanggapin ko, basta sa trono siya'y lumagpak

pagkat aking bawat tula'y para sa taumbayan
at para sa pagbabago ng bulok na lipunan
na samutsaring paksa'y aking pinaninindigan
na ito'y katha ng pagtatanggol sa sambayanan

- gregbituinjr.

Ilang pananaw hinggil sa ating karapatan sa kalusugan

Ilang pananaw hinggil sa ating karapatan sa kalusugan

Maikling sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Ano nga ba ang tinatawag na rights based approach to health? O ano ang kalusugang nakabatay sa karapatan? Mahalaga ang usaping ito lalo na ngayong panahon ng pananalasa ng COVID-19. Ito ba'y isyu ng mga nasa sektor ng kalusugan, o isyu ito ng mga sundalo at kapulisan?

Bakit sa usapin ng kalusugan, parang martial law at pulos pulis at militar itong mga nakaharap sa taumbayan, imbes na mga doktor, nars, at iba pang nasa sektor ng kalusugan? Masakit pakinggan na sabihin nating ang tanging alam lang ng pangulo sa pagsugpo ng problema ay pagpaslang o extrajudicial killings (EJK), kaya pati sa usapin ng COVID-19 ay pulis at militar pa rin ang inihaharap.

Sigaw nga ng marami sa atin: Serbisyong Medikal, Hindi Militar! Checkup, hindi checkpoint! Paano ba natin nauunawaan na tayo'y nakaharap sa sakit na coronavirus, at hindi tungkol sa pasistang paghahari?

Ano nga ba ang ating karapatan sa kalusugan? Ano ang mass testing? Ano ang flatten the curve?

Lalo na ngayong maraming mga manggagawa ang pinababalik na sa mga pagawaan. Panawagan ng manggagawa: Mass Testing muna bago pabalikin sa trabaho! Sa mga mag-aaral ay gayon din. 

Ayon kay Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, WHO Director-General, “The right to health for all people means that everyone should have access to the health services they need, when and where they need them, without suffering financial hardship. No one should get sick and die just because they are poor, or because they cannot access the health services they need." ("Ang karapatan sa kalusugan para sa lahat ng tao ay nangangahulugang bawat isa’y dapat madaling kamtin ang serbisyong pangkalusugan na kailangan nila, kung kailan at kung saan nila ito kailangan, nang di maghihirap dahil sa kawalan ng salapi. Walang sinumang dapat magkasakit at mamatay dahil lamang sa mga ito ay mahirap, o dahil hindi nila ma-access ang mga serbisyong pangkalusugan na kailangan nila." – salin ni GBJ)

Sa ngayon, dapat magkaroon ng mass testing para sa lahat, mayaman o mahirap. Bago sila pabalikin sa trabaho o pumasok sa eskwelahan, tiyaking ligtas ang pagawaan, paara-lan, opisina, maging sa mga tahanan. 

Tiyaking ang karapatan sa kalusugan ay tinatamasa ng lahat. Sabi nga, dapat rights based approach, kaya dapat hindi pulis at militar, kundi mga doktor ang dapat sundin sa panahong ito, at hindi ang mga may baril na sanay sa hazing bilang disiplina.

* Unang nalathala ang artikulong ito sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Mayo 16-31, 2020, pahina 2.

Nakikita ko ang hirap sa iyong mga mata

nakikita ko ang hirap sa iyong mga mata
tila kaytagal mo nang niyakap ang pagdurusa
subalit anumang hirap ay di mo alintana
para sa pamilya, lahat ay iyong kinakaya
nagdaralita man, patuloy kang nakikibaka

hangga't may buhay, may pag-asa, ang paniwala mo
tama ka, pinag-iisipan mo kung anong wasto
kita ko, kayrami mo nang isinasakripisyo
hirap ka na subalit buo pa rin ang loob mo
nang pamilya'y itaguyod, di nagpapasaklolo

mabuhay ka, mabuhay ang tulad mo kahit hirap
sa kabila ng kalagayan mong aandap-andap
nagsisikap upang maabot ang iyong pangarap
may pinaglalaanang bukas kaya nagsisikap
sana, makita ko sa mata mong saya'y nalasap

- gregbituinjr.

Ang naglipanang upos

wala ka bang pakialam sa nagkalat na upos?

maglakad kang nakatungo't makikita mong lubos

na ang kapaligiran natin ay kalunos-lunos

tambak ang basura't mga upos nga'y di maubos

upos na'y pangatlo sa basura sa karagatan

kaya di lang pulos plastik ang dito'y naglutangan

may gwantes pa't facemask, dagat na'y naging basurahan

balewala ba sa iyo ang ganyang kalagayan?

mapapakiusapan mo naman ang nagyoyosi

sa isang lalagyan lang ang upos nila'y itabi

kung may batas sanang upos ay maipagbibili

o gagawing ekobrik o magyo-yosibrik kami

di ko mapapakialaman ang kanilang bisyo

kung sa kanila'y nakakatulong itong totoo

sa akin lang, upos ay huwag itapon doon, dito

may tamang lagayan upang di maglipana ito

kung isdang may upos sa tiyan ay ating makain?

o upos sa sisiw ay ipakain ng inahin?

iyang isda't manok ba sa anak ipakakain?

naisip bang upos sa tiyan nila'y pumunta rin?

halina't gawin natin anumang makabubuti

gawin anumang wasto lalo sa upos ng yosi

protektahan ang kalikasan, ito ang mensahe

para sa daigdig, bayan, pamilya, at sarili

- gregbituinjr.

Bukrebyu hinggil sa nobelang tulang ANG MGA ANAK DALITA ni Patricio Mariano

BUKREBYU: Ang nobelang tulang ANG MGA ANAK DALITA

Sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Mapalad akong nagkaroon ng sipi ng mahabang tula nobelang ANG MGA ANAK DALITA ni Patricio Mariano, na isinulat at natapos noong Enero 1907, at isinaaklat noong Disyembre ng 1911. Nabili ko ang aklat na ito noong Disyembre 9, 2019, sa Popular Bookstore sa Lungsod Quezon sa halagang P50.00. Ito'y umaabot ng 64 pahina.

Kung sa Florante at Laura ay may "Sa Babasa Nito" si Balagtas, may "Sa Babasa" naman si Mariano. Mayroon din siyang dedikasyon na may pamagat na "Sa mga binibining manggagawa". Kung ang Florante at Laura ay may 399 saknong, at ang Sa Dakong Silangan ni Jose Corazon de Jesus ay may 443 saknong, binubuo naman ng 364 saknong itong Ang Mga Anak Dalita, na maylabimpitong kabanata. Ang estilo ng nobelang ito ay patula, tulad ng estilo ng Florante at Laura ni Francisco Balagtas at Sa Dakong Silangan. Bawat taludtod ay may labingdalawang pantig, at may sesura sa ikaanim. Gayunman, kapansin-pansing magkakaiba ang bilang ng taludtod sa bawat saknong.

Nagsimula sa tigaapat na taludtod bawat saknong mula Kabanata 1-7, 11, 13, 16-17 At pagdating na sa Kabanata 8-10, at 12, ay tiglilimang taludtod na bawat saknong. Sa kabanata 14-15 naman ay tigaanim na taludtod naman. 

Halina't ating pagnilayan ang ilang taludtod. Sa Kabanata 5 (Paghabag ng Puhunan), sa saknong 11 at 12 ay ito:

"O gayon na lamang ang pag-alipusta

sa inuupahang mga maralita!

ibayo't ibayo ang dagdag na gawa

at sa upa naman ay baba ng baba."

"Datapwat ang tao'y hindi makadaing

pagkat natatakot na sila'y alisin,

dahil sa maraming kahit na gayonin

ay nakikiagaw, dahil sa kakanin."

Sa pamagat pa lamang ay tungkol na sa buhay ng mga maralita, at inilarawan sa nobela ang unang bahagi ng lipunang kapitalismo. Marami tayong matututunan. Basahin natin ang kabuuan ng tulang nobelang ito at namnamin pa ang tula ni Mariano tungkol sa mga kapatid nating dukha.

* Unang nalathala ang akdang ito sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Mayo 16-31, 2020, pahina 14.

Ang pangarap kong gitara

minsan, sa tindahan ng gitara'y napapadaan
at ang anyubog nito'y akin ngang pinagmamasdan
mula sa kwerdas, leeg, tatangnan, buong katawan
hinahagod ng tingin hanggang ako'y matunawan

di ko pa nabibili ang pangarap kong gitara
dahil ba walang salapi o hilig na'y nag-iba
pag napapadaan sa bilihan, napapatanga
pinagninilayang gitara'y tinitipa ko na

nag-aral akong maggitara noong kabataan
tinitipa-tipa ang awiting nagugustuhan
ngunit sa kalaunan, iba ang napagbalingan
matematika, pagtula, araling panlipunan

hanggang sa ngayon nga'y wala pa rin akong gitara
gayong marami akong tulang naisaaklat na
na maaari kong gawing awit kung may gitara
subalit kahit pagtipa sa gitara'y limot na

di pa huli ang lahat, di pa huli ang pag-awit
kung may gitara'y pagsisikapang ito'y magamit
lalapatan ng tono ang ilang tula ko't dalit
kung kakayanin ay aawitin ko hanggang langit

- gregbituinjr.

Paggawa ng yosibrik

Paggawa ng yosibrik

isa ako sa baliw na ginagawa'y yosibrik
na upos ng iba'y pinupulot ko't sinisiksik
sa boteng plastik at gawing matigas na ekobrik
baliw na kung baliw, minsan nga utak ko'y tiwarik

tapat mo, linis mo, nakasaad sa karatula
basura mo, itapon mo, isa pang paalala
bawal manigarilyo, limang daang piso'y multa
kung di kayang maglinis, huwag magdumi, sabi pa

mula sa ekobrik, yosibrik na'y isang proyekto
at nasa antas pa lang ng pag-eeksperimento
mangongolekta muna ng upos ng ibang tao
pagkat ako naman ay di na naninigarilyo

kadiri, upos ng iba, iipunin, ang sabi
baka raw ako magkasakit, tulad daw ng tibi
subalit naglipana na itong upos ng yosi
ito'y tipunin, nang mawala sa laot o kalye

paggawa ng yosibrik ay ambag sa kalinisan
upang sa laot, ang upos ay di na maglutangan
di makain ng isda't balyena sa karagatan
tayo ba'y kakain ng isdang may upos sa tiyan?

masaya nang makatulong gaano man kaliit
sa kapaligiran, sa daigdig, sa munting paslit
halina't iugit ang bagong mundong walang sakit
tayo nang magyosibrik, huwag ka sanang magalit

- gregbituinjr.
05.24.2020

Kung nasa lockdown, sinong gagawa ng mga dyaryo?

kung nasa lockdown, sinong gagawa ng mga dyaryo?

kung may mamamahayag nga'y wala namang obrero

sinong maglilimbag, sa makina'y magpapatakbo?

kung di makapasok ang mga trabahador nito

sino pang bibili sa tindahan ng pahayagan?

kung ang tao'y di basta makalabas ng tahanan

mabuti't may radyo't telebisyong maaasahan

para sa mga huling balitang dapat malaman

kung labas mo'y lingguhan sa pagbili ng pagkain

dahil iyon ang iniskedyul sa barangay natin

sa arawang dyaryo'y tiyak isa lang ang bibilhin

at di pang-isang linggo, na di gaya ng magasin

lugi na ang paborito mong tabloyd, ano, pare?

pagkat di dyaryo, pagkain na lang ang binibili

kung may radyo't telebisyon, dyaryo pa'y anong silbi

ganito nga pag lockdown, anong iyong masasabi?

- gregbituinjr.

Anong dapat gawin sa panahon ng mga epal?

anong dapat gawin sa panahon ng mga epal?

silang laging pumapapel, umeepal ang kupal

upang pangalan nila'y umingay, upang mahalal

sa sunod na eleksyon gayong ito pa'y matagal

ganyan nga talaga kung umepal ang pulitiko

dahil sa layon nilang muli o baka maboto

kahit di pa kampanyahan, kanya-kanyang estilo

nangungunyapit kahit sa patalastas ang trapo

artista'y nais magpulitiko't dinggin ng masa

pulitiko'y nais mag-artista, ang saya-saya

nananalo ba dahil lang nagsayaw, nagpakwela

ngunit magbubutas lang ng bangko pag nahalal na?

sa panahon ng mga epal, huwag lang tumanghod

suriing mabuti sinong talagang maglilingkod

sa bayan, kapakanan ng masa'y itataguyod

di ang trapong itutulak tayo sa pagkalunod

- gregbituinjr.

Saliksikin mo't basahin din ang buong Kartilya

saliksikin mo't basahin din ang buong Kartilya
namnamin bawat pangungusap habang binabasa
matatanto mong nilalaman nito'y anong ganda
kagandahang loob, laban sa pagsasamantala

inakda ito ng bayaning Emilio Jacinto
habang nasa patnubay ni Gat Andres Bonifacio
"sa may nasang makisanib sa Katipunang ito"
na siyang naging gabay ng bawat Katipunero

kahit nagsisimula ka pa lamang maging tibak
pag batid mo ito'y di ka basta mapapahamak
magulang mo man sa bagong asal mo'y magagalak
pagkat Kartilya'y pagtutuwid sa maraming lubak

Kartilya ng Katipunan ay isabuhay natin
makipagkapwa't kagandahang loob ay taglayin
ibahagi rin natin sa iba't palaganapin
at gabay din upang sistemang bulok ay baguhin

- gregbituinjr.

Taliba ng Maralita'y naritong naglilingkod

patuloy ang aming tungkulin sa mga dalita

kahit nasa kwarantina'y nagsusulat ng akda

kahit doon sa internet ay inilalathala

ang bunying pahayagang Taliba ng Maralita

sa notbuk paplanuhin ang pahina't nilalaman

sa ikalawang pahina'y batas at karapatan

at naroroon sa ikatlo'y editoryal naman

sa ikadalawampung pahina'y laging panulaan

mayroon ding mga pahayag ng organisasyon

na hinggil sa samutsaring paksang napapanahon

may sanaysay, minsan may sosyalistang akda roon

at may Balita Maralita at komiks na seksyon

usapan nina Mara at Lita'y iyong basahin

na diyalogo'y hinggil sa panlipunang usapin

ang pampublikong pabahay nga'y tinatalakay din

pati isyu, problema, demolisyon, at bayarin

ang Taliba ng Maralita'y ating itaguyod

basahin bawat artikulo, namnamin ang buod

may akda mang magagalit ka't di mo ikalugod

Taliba ng Maralita'y narito't naglilingkod

- gregbituinjr.

Ating isabuhay ang Kartilya ng Katipunan

ating isabuhay ang Kartilya ng Katipunan

bilang aktibista't Katipunero'y panuntunan

isapuso, isadiwa, ibaon sa kalamnan

makipagkapwa, na gabay ay prinsipyong palaban

durugin ang bulok na sistema't uring burgesya

kabakahin ang mapang-api't mapagsamantala

karahasang di man tanaw ng nagbabagang mata

ay uusigin para sa panlipunang hustisya

pag-aralan ang buhay ng ating mga bayani

sino ang kolektibo nila, kasangga, kakampi

ano ang prinsipyong tangan, asal nila't sinabi

bakit nararapat natin silang ipagmalaki

ang Kartilya ng Katipunan ang kanilang gabay

sa pakikipagkapwa't pakikibaka'y patnubay

oo, Kartilya ng Katipunan ay isabuhay

at ibaon sa kaibuturan hanggang mamatay

- gregbituinjr.

Inadobong bituka ng bangus

ngayong lockdown, bituka ng bangus na'y niluluto

tulad ng pinulutan noon naming mga lango

piprituhin o aadobohin bago ihango

inulam ko ngayon upang sa gutom ay panagpo

hahatiin sa lima ang katawan nitong bangus

lima kami sa pamilyang dito'y makakaraos

tigigisang hiwa habang bituka'y aking lubos

ayaw nila nito kaya ako na lang ang uubos

may kasama namang atay at apdo ang bituka

ng bangus, piprituhin at sasarapan ng timpla

palutungin, lagyan ng toyo't sukang pampalasa

kung wala kang patawad, hasang ay isama mo pa

animo'y namulutan kahit wala namang alak

iulam sa kanin at mabubusog ka sa galak

nagamit ang natutunan sa inuman sa lambak

aba'y kung may tagay lang, tiyak kang mapapaindak

- gregbituinjr.

Wala akong anumang meron

wala akong anumang meron kundi alaala

ng maraming karanasang kaakibat ng dusa

paminsan-minsan ay mayroon din namang masaya

na ikaiiyak mo o kaya'y ikatatawa

na binalewala lang ng mga malditang iyon

alaalang inugit ng makisig na kahapon

nag-iba na kasi ang inadhika ko't nilayon

ito nga, pulos paghihigpit na lang ng sinturon

pagkat naging tibak ang dating nag-aastang playboy

di nagpayaman, kasangga'y dukha, astang palaboy

iba ang binhing inihasik, iba rin ang suloy

naging Katipunero't rebolusyon ang panaghoy

walang meron ako kundi gunitang akin lamang

yakap ko'y prinsipyo't misyong baguhin ang lipunan

na pribadong pag-aaring ugat ng kahirapan

ay tuluyang mapawi, pati burgesyang gahaman

- gregbituinjr.

Kung tinuruan ka

Kung tinuruan ka

kung tinuruan kang lumangoy, dapat mong manilay
na makakalangoy ka't makalulutang ding tunay
upang di malunod at makasagip din ng buhay
ito'y kaygandang kaalamang dapat mong mataglay

kung tinuruan kang bumaril, dapat mong isipin
na payapang komunidad ay ganap mong tungkulin
di upang walang awa kang papatay ng salarin
kundi igalang ang proseso't pigilan ang krimen

kung tinuruan kang bumili, pumili ng wasto
may kalidad ang produkto, katamtaman ang presyo
kayang magbilang ng sukli hanggang huling sentimo
di bibilhin ang di kailangan, kahit pa uso

kung tinuruan kang tumula, iyong isadiwa
na di ito pulos panaginip at pagtunganga
na di ito pawang bituin, bulaklak, diwata
kundi ito'y paglagot din sa gintong tanikala

kung tinuro'y karapatan, dapat kang manindigan
ipabatid din sa kapwa nang ito'y ipaglaban
tiyaking umiiral ang makataong lipunan
at bayang walang pagsasamantala't kaapihan

inhustisya't karahasan ay dapat lang masugpo
lagi ka ring makikipagkapwa't magpakatino
kung natuto ka man sa mga guro mong nagturo
ito'y ibahagi mo sa kapwa't huwag itago

- gregbituinjr.
05.21.2020

Pagkilos tungo sa lipunang pangako

mula sa hirap, kapatid na dukha'y mahahango

kung kikilos upang bulok na sistema'y maglaho

kung baligtarin ang tatsulok ng tuso't hunyango

at makikibaka para sa lipunang pangako

noon nga'y sinabing lupang pangako ang Mindanaw

malawak na lupaing sa kaunlaran ay uhaw

ngayon, lipunang pangako'y sosyalismo, malinaw

na may pagkapantay-pantay sa ilalim ng araw

kalagayang pantay, walang mayaman o mahirap

sama-sama nating buuin ang bunying pangarap

karapatan ay bukambibig, tao'y may paglingap

pakikipagkapwa ng bawat isa'y nalalasap

ating ipaglaban ang marangal na adhikain

na asam na lipunang pangako'y itayo natin

lipunang walang pagsasamantala't aapihin

lipunang di lang sa isip kundi ating gagawin

- gregbituinjr.

Tulang handog sa KPML

O, Kongreso ng Pagkakaisa

ng Maralitang Lungsod, tayo na

baguhin ang bulok na sistema

itayo ang gobyerno ng masa

marangal ang ating adhikain

para sa bayan at kapwa natin

halina't isapuso't diwa rin

ang ating bisyon, misyon, hangarin

maghigpit man kami ng sinturon

sama-samang magrerebolusyon

bulok na sistema'y ibabaon

na natin sa hukay ng kahapon

pagkaisahin ang maralita

at pagbuklurin ang kapwa dukha

kasama ng uring manggagawa

itayo ang lipunang dakila

- gregbituinjr.

05.20.2020

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Mayo 16-31, 2020, pahina 20.

Kung ako'y magsusulat ng nobela

paano ba susulatin ang asam na nobela
na sa buhay na ito'y magiging obra maestra
nobelang marahil ay pag-uusapan ng masa
na baka maging klasiko rin sa literatura

maganda nang paghahanda ang magasing Liwayway
na kayraming nobelang inilathala ngang tunay
ngunit sa maikling kwento muna'y magpakahusay
maikli muna bago mahaba ang isalaysay

dapat paghandaan ding mabuti't pakasuriin
ang umpisa, gitna't pagtatapos ng inakda ring
mga maikling kwentong nabasa't nais sulatin
pag sanay ka na'y saka mo na ito pahabain

sa dagli pa lang nahihirapan na sa pagkatha
gayong mas maiksi pa sa maikling kwentong akda
si Harper Lee nga'y isang nobela lang ang nalikha
"To kill a mockingbird" na kinagiliwan ng madla

isang nobela man lang ay magawa ng tulad ko
si Amado V. Hernandez ngang makatang totoo
ay may tula't dalawang nobelang isinalibro
sa nobela kong gagawin, sila'y inspirasyon ko

- gregbituinjr.

Ang tambayan kong palikuran

ngayon nga'y naging tambayan muli ang palikuran
upang doon isiwalat bawat nararamdaman
doon ibinubuhos ang mga kaligaligan
niring diwang kung anu-ano'y napagninilayan

may tigisang kasilyas sa dalawang pintong iyon
at sa isang silid tatambay, aba'y ayos doon
habang diwa'y nasa alapaap naglilimayon
na pamuli ngang naglakbay sa pusod ng kahapon

magigiting ang bayaning sa bayan nga'y nagtanggol
at lumaban hanggang mamatay na di nagpasukol
dinidiligan bawat tanim nang binhi'y sumibol
nang maging halaman o gulay o puno ng santol

ang bawat kinakatha sa diwa'y nakasasabik
pluma'y kayraming sinasabi kahit walang imik
aalis sa palikuran nang masaya't tahimik
na kwento, sentimyento't hibik na'y naisatitik

- gregbituinjr.

Sinong tatapos sa aklat?

"A writer only begins a book. A reader finishes it." - Samuel Johnson

sinisimulan lamang daw ng isang manunulat

yaong pagkatha ng kanyang binabalak na aklat

at mambabasa na raw ang tatapos nitong sukat

ang sinabi'y matalinghagang dapat ding masipat

marahil, sinimulan lang ng may-akda ang katha

ngunit pagtatapos ng akda'y problema pa yata

kung serye sa magasin ang nobelang nililikha

kung basahin ito'y mambabasa ba'y nagtatakda?

kung simula pa lang ng nobela'y nakakabagot

baka akdang ito'y sa kangkungan na pinupulot

kung ayaw ng mambabasa ang akdang nilulumot

naglathala'y malulugi't sa ulo na'y kakamot

may nobelang sinaaklat na serye sa magasin

"Banaag at Sikat" ay nobelang halimbawa rin

inabangan ng mambabasa't kaysarap basahin

matapos lang ang isang taon ay sinaaklat din

marahil nga'y tunay ang sinabi ni Samuel Johnson

na sa mangangathang kagaya ko'y malaking hamon

isulat lang ba'y gusto o mambabasa'y kaayon?

susulatin ko ba'y aklat na panlahat ang layon?

- gregbituinjr.

Nagsakit-sakitan

may kilalang nagsakit-sakitan pagkat di alam

ang gagawin sa buhay, problema pa'y di maparam

walang plano sa buhay, walang pakialam

di alam ang gagawin, sa sarili'y nasusuklam

nanghihiram ng tapang sa kunwari niyang sakit

mahina ang loob, pinayuhan kong magpainit

sa araw pagkat Bitamina D yaong guguhit

sa bawat hinaymay ng kalamnan, gamot na sulit

di agad nagkakasakit ang may Bitamina D

ngunit malala'y magsakit-sakitan ang sarili

walang magawa, tingin sa sarili'y walang silbi

nag-iisip ng dahilan upang di nasisisi

wala raw ginagawa, walang kita, walang sahod

sa telebisyon na lang kasi laging nakatanghod

buhay na lang ba'y ganito, na tulad ng alulod

o baguhin ang pananaw sa buhay, huwag tuod

maghanap ng gagawin, magkaroon ng layunin

buhay ay gawing makabuluhan, may adhikain

tumulong sa kapwa, misyong marangal ay yakapin

di ka na magsasakit-sakitan, susulong ka rin

- gregbituinjr.

Libro imbes na yosi ang bisyo

mas mabuti pang pabilhin mo na ako ng libro

ngunit di mo ako mapabili ng sigarilyo

pagkat pagbabasa na ang kinagisnan kong bisyo

wala kasi akong mahita sa yosi o damo

napayosi rin ako noong aking kabataan

dahil naman sa pakikisama o barkadahan

subalit bisyong iyon ay agad kong napigilan

nang mapasama sa kilusang makakalikasan

sayang lang ang pera sa usok, sabi sa sarili

wala ngang pambili ng kanin, usok pa'y bibili?

mas mabuti pa ang ensaymada't busog ka dine

at pagbabasa'y naging bisyo kong kawili-wili

bagamat biniling libro'y di agad nababasa

binili iyon na pamagat at paksa'y kayganda

minsan isa o dalawang kabanata lang muna

mabuti na ang ganito't nakakapagbasa pa

- gregbituinjr.

Ang patpat ng ekobrik

Ang Patpat ng Ekobrik (ecobrick stick)

mahalaga ang paggamit ng patpat ng ekobrik
upang mga ginupit mong plastik ay maisiksik
sa boteng plastik din na paglilibingan ng plastik
patpat na kawayan lang ang gamitin mong paniksik

aangat lang ang mga plastik sa loob ng bote
kung wala kang pantulak sa plastik na anong dami
di lang ginupit na plastik ang isiksik sa bote
kundi malambot ding plastik na ikakabig dine

malambot na sando bag ang magtutulak pababa
sa tulong ng patpat na kawayang gamit mong kusa
di pwedeng metal kundi kawayan nang di masira
ang boteng plastik, na ekobrik mo ring ginagawa

ang malambot na plastik ang kukubkob sa ginupit
hanggang sa pinakababa't patitigasing pilit
na pag pinisil mo'y parang batong di mo mabinit
ekobrik na sa tigas parang brick na magagamit

- gregbituinjr.

Magkalintog man dahil sa page-ekobrik

nagkakalintog o nagkakapaltos din talaga
sa daliri sa paggupit ng plastik na basura
ayos lang iyon, sa kalikasan ay ambag mo na
paunti-unti man, nakadarama ka ng saya

ito ngang lintog ko'y halos di ko na naramdaman
daliri'y nakasakbat sa gunting, nakita na lang
na may lintog, marahil ay tanda ng kasipagan
o di kasipagan kaya madaling malintugan

gayunman, lintog na ito'y simbolo ng ekobrik
mga ginupit na plastik na ating isiniksik
sa boteng plastik, patitigasin mong talagang brick
nang makabawas sa kalat, walang patumpik-tumpik

magkalintog man at magkalipak, ito'y paggawa
ng makababawas sa basura mong nalilikha
basta makatulong, lintog na ito'y balewala
habang naggugupit, nagninilay, at kumakatha

- gregbituinjr.

Ang maging tibak

"Besides being a poet, to be an activist is my calling. ~ GBJ"

isa lang ako sa tinawag upang maging tibak
magsisilbi sa bayan, pamumuhay ay payak
danasin man ang hirap, wala ritong pisong pilak
nagpasya akong ganap, buhay ko'y dito tiniyak

pagyakap sa aktibismo'y pagtanggap sa layunin
sumama ako dahil marangal ang adhikain
lipunang makatao'y itayo ang simulain
upang sosyalismo't panlipunang hustisya'y kamtin

magtatatlong dekada nang ito ang aking misyon
uring manggagawa'y kasamang nagrerebolusyon
kasama rin pati magsasaka sa nilalayon
at nakikibaka para sa makataong nasyon

internasyunalismo ang prinsipyo't diwang yakap
na anuman ang lahi'y dapat tubusin sa hirap
pagkakapantay sa lipunan ang aming pangarap
rason kung bakit kami'y naging aktibistang ganap

kahit sa mga tula ko'y nakikibakang tunay
nagrerebolusyong yakap ang simpleng pamumuhay
sosyalismo sana'y makamit habang nabubuhay
ito na ang aking buhay hanggang ako'y mamatay

- gregbituinjr.

Halina't maglaro ng sudoku

matapos magbasa't magsulat, o magtanim kaya
matapos mag-ekobrik, magdilig man, o maglupa
maglalaro na ng sudoku sa selpon kong luma
animo'y matematika itong kahanga-hanga

tunay nga bang sudoku'y inimbento ng Igorot
dahil balangkas nito'y parang sa sundot-kulangot
pagkain sa kawayan at baong tamis ang dulot
siyam na hilerang tila sudoku pag sinundot

mula SUnDOt-KUlangot ay tinawag na sudoku
habang nasa kwarantina'y nilalaro-laro ko
di pa magastos na di tulad ng sudokung libro
na kailangan pang bilhin upang maglaro nito

may app ng sudoku, i-download mo sa iyong selpon
at laruin matapos ang gawain sa maghapon
magandang pangrelaks, pumokus, bilisan ang aksyon
huwag lang hayaang sarili mo'y dito magumon

- gregbituinjr.

Ekobrik ang libingan ng mga plastik

Ekobrik ang libingan ng mga plastik

sa lahat ng mga plastik, libingan n'yo'y ekobrik
panawagang sa boteng plastik na kayo isiksik
ito ang maaaring gawin sa lahat ng plastik
lalo't naglipana na sila, anong iyong hibik?

mamangka ka sa dagat, ang plastik nga'y naglutangan
malapit sa amin ang Manila Bay, iyong tingnan
hinampas ng alon ang plastik sa dalampasigan
akala ito'y pagkain ng isdang nagbundatan

may dapat tayong gawin upang ilibing ang plastik
huwag sa laot pagkat mata ng isda'y titirik
mayroon din daw microplastics na kahindik-hindik
na di na malaman kung saan-saan nakasiksik

ilibing ang mga plastik ng pinagkainan mo
kung nais mo'y isama ang mga plastik na trapo
i-ekobrik lalo't mga plastik ang mga ito
nang di na lumutang sa dagat at makaperwisyo

- gregbituinjr.

Nakarami na rin ako ng nagawang ekobrik

nakarami na rin ako ng nagawang ekobrik
sa boteng plastik ay pinagsikapan kong isiksik
ekobrik ay libingan na ng laksa-laksang plastik
ekobrik ay libangan ko na ring nakasasabik

kayraming naipong plastik habang may kwarantina
pinatitigas na parang bato, pindutin mo pa
pag binato ng plastik ni misis, masakit pala
parang haloblak ang ginawang ekobrik, ano ba?

isang tulong na rin ito sa ating kalikasan
upang basura'y mabawasan sa kapaligiran
isang ekstrang gawain man ito'y pinagsikapan
upang makatulong din sa kapwa't sa sambayanan

ang naipong plastik sa malaking bag na'y naubos
ang basura'y di napunta sa laot, nakamenos
pakiramdam mo'y masaya't nakatulong kang lubos
ginawa sa panahong kwarantina kahit kapos

- gregbituinjr.

Dalawang payak na tanaga

I

lagi kang magsisikap
nang kamtin ang pangarap
dinanas man ang hirap
at buhay mo'y masaklap

sige lang, magsikap ka
magsipag sa tuwina
gumawa hangga'y kaya
at ika'y malakas pa

II

manggagawa, obrero
uri, organisado
lipuna'y aralin mo
kapitalismo'y ano

kaharap man ang sigwa
kaya mo, manggagawa
ang obrero'y dakila
sa lupang pinagpala

- gregbituinjr.

Ayoko nang umabot ng otsenta sa pagtanda

ayoko nang umabot ng otsenta sa pagtanda
na inabot ko lang iyon dahil nakatunganga
na di ka man lang nakatulong sa bayan o madla
mabuti nang mamatay sa laban kaysa tumanda

mahalaga laging may nagagawa ka sa bayan
sa iyong kapwa tao, maging sa kapaligiran
may nagagawa ka ba para sa kapayapaan?
ipinaglaban mo ba ang pantaong karapatan?

mabuti nang makipaglaban at baka magwagi
mabuting maglingkod sa bayan kaysa naghahari
kung bulok ang sistema'y bakit pinananatili
ayokong tumanda kung tahimik na lang palagi

ayokong kain, tulog, trabaho, paikot-ikot
kain, tulog, trabaho, kain, tulog, nababansot
ang utak, ayokong tumandang turumpong kangkarot
kung ganito lamang, otsenta'y ayokong maabot

- gregbituinjr.

Kinsenas na naman

Kinsenas na naman, sahod ng mga manggagawa
Ibigay sana'y tamang presyo ng lakas-paggawa
Natataguyod sana ang magandang halimbawa
Subalit switik nga ang kapitalistang kuhila
Espesyal na araw na aba pa rin ang paggawa

Nagtatrabaho upang ang pamilya'y may makain
Ang kalusugan ng pamilya'y dapat atupagin
Sa bawat araw, kitang sahod ay dapat ipunin
Na pati edukasyon ng anak ay iisipin
Ang pag-iimpok para bukas ay mahalagahin

Nananatiling ganyan, paikot-ikot ang buhay
Ang kinsenas at katapusan ay dapat manilay
Manggagawa kang sa pamilya'y kayraming inalay
Anak mo sana'y magsikap at mag-aral ngang tunay
Na ganyan pa rin ang iyong buhay hanggang mamatay

- gregbituinjr.

Ang kalayaan sa pamamahayag

ANG KALAYAAN SA PAMAMAHAYAG

Sinaliksik at sinulat ni Greg Bituin Jr.

Sa ating Konstitusyong 1987, Artikulo III, Seksyon 4, ay nasusulat: "No law shall be passed abridging the freedom of speech, of expression, or of the press, or the right of the people peaceably to assemble and petition the government for redress of grievances." ("Walang batas na dapat ipasa na pumipigil sa kalayaan sa pagsasalita, ng ekspresyon, o ng pamahayagan, o ang karapatan ng mga tao sa mapayapang pagtitipon at hilingin sa pamahalaan upang malunasan ang mga hinaing. - salin ni GBJ.)

Ito rin ang pinaninindigan ng ating publikasyong Taliba ng Maralita. Kaya patuloy tayong gumagawa, nagsusulat ng mga akda, at naglalathala ng ating pahayagan. Dahil ang kalayaan sa pamamahayag ay karapatan ng bawat mamamayan. Walang anumang batas ang dapat pumigil sa kalayaang ito.

Sapagkat patuloy ang pagdaloy ng komunikasyon, animo’y walang hanggang ang mga titik sa bawat pahina, patuloy ang daloy ng mga salita lagpas pa sa hangganan ng mga bansa. May mata ang balita, may tainga ang lupa, ayon nga sa isang kasabihang Pinoy. Kaya inaabot ng ating pahayagan ang mata at tainga ng kapwa dukha. Subalit may nais pumigil ng kalayaang ito, tulad ng naganap na pagsasara ng ABS-CBN, ang naganap na pagkapaslang sa mahigit 30 mamamahayag sa Maguindanao massacre noong 2009 at di mabilang na pagpaslang sa mga mamamahayag. Ilang titik lamang subalit makapangyarihan ang mga titik na nasa pahayagan.

Bilang mamamahayag ng Taliba ng Maralita, malaking pundasyon ng ating isinusulat ang mga salita. Kaya mabigat ang nakaatang na responsibilidad sa bawat salitang ating ipinahahayag. Kaya dapat maingat tayo upang hindi tayo mapahamak sa mga halibyong (o fake news), at talagang seryoso tayong ang bawat isinusulat natin ay batay sa tunay na pangyayari. Dahil hindi na natin mai-edit ang mga impormasyong isinulat natin pag ito’y nalathala na at naipamahagi na ang pahayagan sa kapwa maralita.

Subalit dapat nating gampanan ang ating misyon – ang magbalita, mag-ulat, magmulat at mambatikos kung kailangan. Mahalaga’y naninindigan ang Taliba ng Maralita sa katotohanan at pagmumulat sa mga kapwa dukha tungo sa pangarap nating lipunang makataong iginagalang ang dignidad at pagkatao ng bawat mamamayan.

* Isinulat para sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), at nalathala sa isyu nito ng Mayo 1-15, 2020, pahina 2.

Ingat, baka matibo

ingat, baka matibo, ang sabi ng aking pinsan
nang minsang kami'y naglalakad doon sa tubuhan
may tibo raw na anong liliit sa sa dahon niyan
na dapat ko raw iwasan upang di masugatan

dahil doon, maraming salamat sa kanyang payo
kaya sa masukal, nag-iingat ng taos-puso
di lang sa ahas mag-ingat kundi pati sa tibo
pagkatakot sa madadawag ay agad naglaho

kaya kahit mapunta ako sa ibang probinsya
mag-ingat sa madadawag ay ginagawa ko na
mahirap maisahan, kahit tibo lang ay isa
aaringking ka sa sakit, buong araw na dusa

may lason man o wala, pag sa balat mo'y tumusok
kung kagat man ng langgam iyon ay di ko pa arok
magandang pagsasanay nang makaiwas sa tusok
maging maingat saan mang mapasuot na sulok

- gregbituinjr.

Paninilip

naninilip siya sa butas nang aking mahuli

ngunit di siya umaamin, walang sinasabi

upang malaman ang totoo'y sisilip din dini

upang magkasala rin ako't dalawa na kami

paano kung ako'y pagbintangan ding namboboso

o kaya'y nagmamanman siya't may ibang sikreto

depende marahil sa lugar o katayuan n'yo

kung matatakasan agad ang sitwasyong ganito

bakit nga ba may masasaya kapag naninilip

dahil ba pulos libog ang nadama't naiisip

o baka tumatayo na kapag nananaginip

kaya dapat ilabas ang kung anong halukipkip

sana'y walang mangyaring masama sa binosohan

sana'y hanggang silip na lang ang kanyang maranasan

huwag na sanang sumobra't lumampas sa hangganan

at panatilihin na lamang ang kapayapaan

- gregbituinjr.

Nagagalit sa sarili

nagagalit sa sarili pag ako'y pumapalpak

di ko sinisisi ang asawa ko't mga anak

o kahit kaibigan, kakilala, kamag-anak

sarili lang ang sisisihin pagkat ako'y tunggak

bakit iba'y sisisihin sa pagkakamali ko

sila nga ba ang talagang nagkamali o ako

mahirap bang sa sarili'y tanggapin ang mali mo

tatanggapin ko ang mali upang makapagwasto

ilang beses na rin ba akong gumapang sa lusak

ilang beses na sa pagkilos muntik mapahamak

ilang beses nang nakatikim ng suntok at tadyak

ilang beses na rin ba akong gumanti't nanapak

kapalpakan ko ba'y maisisisi ko sa iba

o sarili'y pakasuriin at mag-analisa

magwasto upang makapaglingkod pa rin sa masa

sarili'y ayusin kung narito ang diperensya

nangyari'y pagnilayan, magwasto kung kailangan

magpakatao ka pa rin sa harap ng sinuman

makipagkapwa, di man makatao ang lipunan

gawain at tungkulin mo'y pagsikapang galingan

- gregbituinjr.

Bukrebyu sa aklat na "Si Andres Bonifacio at ang Himagsikan"

Bukrebyu: Ang aklat na SI ANDRES BONIFACIO AT ANG HIMAGSIKAN ni Jose P. Santos

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nabili ko ang aklat na Si Andres Bonifacio at ang Himagsikan noong Disyembre 9, 2019 sa Popular Bookstore sa Lungsod Quezon sa halagang P50.00 lang. Laking tuwa kong magkaroon ng makasaysayang aklat na ito para sa aking koleksyon.

Ito'y sinaliksik at sinulat ni Jose P. Santos at may Paunang Tula ni Jose Corazon de Jesus. Umaabot ito ng 52 pahina at ikalawang paglilimbag na ito noong 1935.

Isinalaysay dito ni Santos ang mga nasaliksik niyang talambuhay ni Gat Andres Bonifacio, tinalakay at nilathala rin ng buo ang mga sanaysay ni Bonifacio na "Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog" at "Katipunang Mararahas ng mga Anak ng Bayan", dalawang liham ni Bonifacio, at kanyang mga tulang "Pag-ibig sa Tinubuang Bayan", "Katapusang Hibik ng Pilipinas", "Tapunan ng Lingap" at "Ang mga Cazadores", at salin ni Bonifacio ng Mi Ultimo Adios ni Gat Jose Rizal.

May kopya rin ng ulat ni Heneral Lazaro Makapagal, na pinadala kay Jose P. Santos, may petsang Hunio 27, 1929, hinggil sa naganap noong Mayo 10, 1897, nang pinaslang sina Andres at Procopio Bonifacio ng grupong pinamunuan ni Makapagal.

Naroon din ang dalawang ulat, may petsang Marso 31 at Nobyembre 26, taon 1926, si Epifanio delos Santos, direktor ng Philippine Library and Museum, hinggil sa mga natuklasang buto ni Bonifacio.

Anupa't napakaraming datos ang ating malalaman tungkol sa buhay, sulatin, at kamatayan ng ating dakilang bayani. Dapat din itong mabasa ng sinumang nagmamahal sa kalayaan ng bayan at nakikibaka para sa kaginhawaan ng bawat tao sa daigdig.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Mayo 1-15, 2020, pahina 16.

Tanong ni esmi

ano na namang iniisip mo, tanong sa akin

ang laman ng isip ko'y kayhilig niyang tanungin

nagagambala tuloy ang pagninilay sa hangin

lumilipad na naman ang isip sa papawirin

ano bang nasa isip ko habang nakatunganga?

kayhirap bang sagutin, o nasa isip ko'y wala?

iniiba ko ang usapan, may panibagong paksa

ano bang lulutuin ko, anong ulam mamaya?

kahit di naman iyon ang talagang nasa isip

baka kakatha o may diwata sa panaginip

baka sa gilid ng balintataw ay may nahagip

baka prinsesa'y nasa panganib, dapat masagip

tanong sa akin, ano na namang iniisip mo?

o bakit sa ganyang klaseng tanong, ako'y kabado?

dapat bang laging may handang sagot na inimbento?

tortyurer ko ba siya nang ako'y nakalaboso?

ano bang lulutuin, anong ating uulamin?

handang tugon, eh, paano kung tapos nang kumain?

at pipikit na, ewan ko, paano sasagutin

pagkat di ko alam anong bigla kong sasabihin

marahil, nasa isip ko'y mababasa sa akda

biyograpiya raw ng makata'y nasa kinatha

ngunit may nasa isip na di dapat tinutula

anong nasa isip ko, tula, tulala, o wala?

- gregbituinjr.

Dahil walang pagemaker, ginamit ko'y microsoft word

sa paggawa nga ng dyaryo, pagemaker ang gamit ko

ngunit sa mga computer shop ay wala na ito

kaya microsoft word na'y gamit ko sa pagdisenyo

ng pahayagan, ng magasin, maging ng polyeto

isulat muna sa papel ang iyong inaakda

para handa na pag sa kompyuter ka na nagtipa

pag may wifi, pwedeng sa facebook sa selpon gumawa

pag nasa kompyuter na, saka kopyahin ang katha

nakaplano na sa isip ang buong pahayagan

isulat sa notbuk bawat pahina't nilalaman

ige-grayscale mo sa internet ang mga larawan

ilagak sa facebook group o i-email lahat iyan

saanmang computer shop, microsoft word ay laganap

sulatin mo'y i-download sa facebook o email na app

o i-copy paste muna sa notepad ang iyong na-tayp

mula notepad sa microsoft word, ilipat mong ganap

i-column sa isa, dalawa, batay sa disenyo

parang pagemaker pero microsoft word ang gamit mo

batay sa plano, ilagay mo ang teksto't litrato

pag natapos na'y tiyaking mai-p.d.f. ito

i-u.s.b. ang p.d.f. file, pag may pondo'y dalhin

sa palimbagan upang maging dyaryo o magasin

bahala silang maglimbag hanggang ito'y tiklupin

pag gawa na'y ipamahagi o ibenta mo rin

- gregbituinjr.

Kung walang kompyuter, magdisenyo sa selpon

kailangang sadya ng matinding pagtitiyaga

kung selpon lang ang iyong gamit sa bawat pagkatha

buti't may app na pwede kang magdisenyo't lumikha

ngunit app ay araling mabuti nang maunawa

kung walang laptop at walang bukas na computer shop

malaking tulong sa gawain ang na-download na app

microsoft word, gmail, notepad, mada-download mong ganap

photo editor, wordpress, sa internet nga'y laganap

lalo't kwarantina, wala kang anumang magamit

kundi selpon lang, oo, selpon lang na anong rikit

saan ka man pumunta ay madali mong mabitbit

dapat lang magtiyaga kung gusto'y nais makamit

huwag kang maaburido, matutong magtiyaga

teknolohiya'y maraming hinahain sa madla

aralin ang app, paisa-isa't may magagawa

huwag mainip, selpon man, maraming malilikha

- gregbituinjr.

Buhay na bibitin-bitin

buhay na bibitin-bitin
ay laging pakaisipin
di dapat sising alipin
kundi tayo'y kawawa rin

magsikap lagi't magsikap
pagkat daig ng maagap
ang masipag, kung mangarap
tayo'y dapat may paglingap

isang kahit, isang tuka
ang buhay ng maralita
nawa'y huwag matulala
pag kahirapa'y lumala

wala mang kasiguruhan
ang buhay ng mamamayan
suriin mo ang lipunan
pati na pamahalaan

bakit ba may asindero
bakit may kapitalismo
nasaan ang pagbabago
bakit may uring obrero

kanilang pinanatili
ang pribadong pag-aari
kaya mayama'y nagwagi
at mga dukha'y pighati

kaya dapat maghimagsik
kung ayaw mata'y tumirik
rebolusyon na ang hibik
laban sa mga suwitik

pangarap nating sumaya
tila may bagong pag-asa
itatayong sama-sama
ang lipunan nitong masa

- gregbituinjr.

Kwento ng pagkamulat

nagisnan ko ang liwanag sa aking mga mata

mula sa pagkahimbing ay dumatal ang umaga

tila sikat ng araw ay panibagong pag-asa

habang kinakaharap ang laksang pakikibaka

namulat akong di magkapantay ang kalagayan

ng samutsaring tao sa kinagisnang lipunan

tanong ko: bakit may mahirap, bakit may mayaman

sistema'y inaral upang di magulumihanan

di ko mawari bakit ganito sa bayan natin

dapat ang lipunang ito'y suriin at baguhin

mayaman ang mapagsamantala't mapang-alipin

gayong dukhang inaapi'y mga kapwa tao rin

"Iisa ang pagkatao ng lahat," ang sabi nga

ni Gat Emilio Jacinto na bayaning dakila

dahil dito'y hinanap ang diwang mapagpalaya

hanggang aking makasama ang uring manggagawa

nagsuri't aking natutunan ang kanilang layon

sila pala'y may dakilang papel upang bumangon

ang mga api't pinagsasamantalahang nasyon

prinsipyo ng uring manggagawa, ito ang tugon

dahil sa kanila'y namulat ako't naririto

prinsipyo't misyon ng uring obrero'y niyakap ko

at aming itatayo ang lipunang makatao

salamat sa nagmulat sa akin, mabuhay kayo!

- gregbituinjr.

Kwento ng pagkabulag

nawala na ang liwanag sa aking mga mata

di na mapagmasdan ang mga tanawing kayganda

di na rin masilayan ang magagandang sagala

ang mga nasa isip ay di na rin maipinta

pakiramdam ko, tila ba daigdig na'y nagunaw

pati pakikipagkapwa tao'y di na matanaw

na panlipunang hustisya'y may tarak na balaraw

totoo pa'y kayraming batang sa tokhang pumanaw

di ko lubos maisip bakit dapat pang mabulag

gayong mata'y iningatan lalo't nababagabag

kayraming krimeng naganap at batas na nilabag

pati na karapatang pantao'y pupusag-pusag

buti't bulag na di kita ang karima-rimarim

na pulos krimen, pagpaslang, korupsyon, paninimdim

sakaling makakita muli't di sanay sa dilim

nawa'y may hustisya pa rin sa kabila ng lagim

- gregbituinjr.

Bihirang magkape

bihira pa rin akong magkape, tulad ng dati
nagtitipid ng panggastos kaya di nagkakape
maliban kung may mag-alok sa pulong at nagsabi
ngunit di na magkakape kung ako pa'y bibili

lalo ngayong kwarantina, si misis ay mahilig
magkape kaya napapakape rin ang makisig
dapat nang magtipid ngayong panahon ng ligalig
kaya nagkakasya na lang sa mainit na tubig

kung sanay kang magkape, umaga, tanghali, hapon
gabi, di na ito basta-basta magawa ngayon
walang sahod, walang pambili, at walang limayon
buhay-lockdown na ito, tipid-tipid pag naglaon

masarap namang magkape lalo't kapeng barako
nagpapaaraw sa umaga't nageehersisyo
subalit sa panahong ang sitwasyon ay ganito
may dahilang maging kuripot, nasa lockdowan tayo

- gregbituinjr.

Patuloy ang page-ekobrik kahit umuulan

patuloy ang page-ekobrik kahit umuulan

kaylakas ng tikatik, aba'y nagraragasaan

animo'y may demolisyon, yero'y nag-aangasan

habang nage-ekobrik ay patuloy sa paggampan

matagal maggupit, daliri rin ay nangangalay

dapat din, loob ng plastik ay malinisang tunay

punasan ng basahan o banlawan at isampay

walang latak ng pagkain ang plastik na ginutay

mga ginupit ay ipapasok sa boteng plastik

dapat malinis upang walang mikrobyong sumiksik

dapat di rin basa, patpat na kahoy ang paniksik

gagawing sintigas ng bato ang bawat ekobrik

habang kwarantina, sa page-ekobrik tumutok

doon ililibing ang plastik na di nabubulok

mai-ekobrik din kaya ang mga trapong bugok

dahil mga plastik din itong nakasusulasok

- gregbituinjr.

Ngitngit ng kalikasan

kanina'y tirik ang araw, subalit nagbabadya

ang pagbuhos ng malakas na ulan, biglang-bigla

sa yerong bubong tila bato'y nagbagsakang lubha

sa nangingitim na ulap ay biglang kumawala

ibinuhos na ng kalikasan ang kanyang ngitngit

lalo't usok ng coal-fired power plants ay abot-langit

nang mapuno ng plastik ang dagat, nakakagalit

kalikasan ay nagwala't sa lupa gumigitgit

tuwang-tuwa naman ang magsasaka't nadiligan

ang mga tanim niyang nilinang sa kabukiran

habang animo'y basurahan ang mga lansangan

nagbaha pagkat sa kanal, plastik na'y nagbarahan

biktima ng ngitngit ng kalikasan ay tayo rin

batas ng kapaligiran ay alamin at sundin

huwag mo nang dumihan kung di mo kayang linisin

kalikasan ay buhay kaya alagaan natin

- gregbituinjr.

Bakit nga ba marami raw pasaway sa Maynila

Bakit nga ba marami raw pasaway sa Maynila

bakit nga ba marami raw pasaway sa Maynila
habang lockdown, laging iyon ang nababalita
dahil ba pasaway talaga ang taga-Maynila
o malapit kasi roon ang tagapagbalita

palibot ng Maynila ang mayorya ng masmidya
nasa Lungsod Quezon, Pasay, Makati, at saan pa
sa Malabon at Navotas ay swerteng makapunta
sila'y nasa sentro ng pulitika't ekonomya

nasa Maynila ang Malakanyang, ang nasa rurok
ng gobyerno, at pasaway din ba ang nasa tuktok
laki akong Maynila, sa distrito ng Sampaloc
kaya minsan naaamoy ang nakasusulasok

nasa Maynila rin ang matatandang kolehiyo
ang U.S.T., pinagdiwang na'y pang-apat na siglo
ang Letran ngayong apatnadaang taon na nito
pati ang La Salle, Mapua, San Beda, Ateneo

ang Kongreso'y nasa Q.C., Senado'y nasa Pasay
sakop ng Metro Manila, sila rin ba'y pasaway
ang totoo, nasa Maynila ang masmidyang hanay
kaya balita pag nilatag ay pambansang tunay

nasa Maynila ang balita, napapag-usapan
ng mga komentarista sa radyo't pahayagan
magrali sa Mendyola't pambansa na ang latagan
ganyan ang Maynila, na pasaway lang ay iilan

- gregbituinjr.
05.10.2020

Gisingin mo ako sa tagal nang pagkakahimbing

Gisingin mo ako sa tagal nang pagkakahimbing

gisingin mo ako sa tagal nang pagkakahimbing
na diyosa ng kagandahan ang aking kapiling
na kasama ko'y prinsesa mula sa toreng garing
na baka pantasyang ito'y tunay pag di nagising

sasabihing ako'y binangungot ng kagandahan
na isa palang diwata ang aking nakatipan
habang ako'y dalitang kapiling ng kagipitan
na ginhawa ng bayan ko ang tanging kasagutan

mutya'y naglalayag sa diwa ng abang makata
na tila bilanggong nakagapos sa tanikala
na sa pagkakahimbing ay tila di makawala
na tanging saksi sa kanya'y ang lobong maninila

dapat na akong magising, mayroon pang labanan
tulad kong mandirigma'y dapat handa sa digmaan
kasama'y hukbong mapagpalaya sa sagupaan
tunggaliang dapat na naming mapagtagumpayan

- gregbituinjr.